Vài dòng tâm sự trước khi vào chủ đề chính … (bạn nào muốn đọc công thức ngay thì bỏ qua phần này nhe)
Mình là một người khô khan, nghĩ nhiều, nhưng không biết thể hiện khi gặp mẹ và các bé. Tâm tư tình cảm của một cô bé bác sĩ trẻ đặt vào hết những thực đơn cho các con. Nguồn động lực chính là sự hợp tác và theo dõi kĩ của mẹ các bé, bất kể thế nào cũng luôn tái khám đúng hẹn, có bao nhiêu thắc mắc sẽ hỏi để cả bác sĩ và mẹ cùng điều chỉnh cho con.
Đôi khi tin nhắn quá nhiều, mình không thể trả lời hết, nhưng bé citrin và rối loạn chuyển hóa khác mình luôn ưu tiên hàng đầu, trả lời không kịp sẽ chuyển lời cho các bạn cử nhân dinh dưỡng trả lời giúp để có thể giải thích chi tiết nhất, chứ không thích trả lời qua loa.
Bài hôm nay, mình viết cho hành trình bắt đầu tập ăn dặm của em bé Citrin tên M.A thứ 2, sau bé M.A đầu tiên cách đây 2 năm. Chúc em bé và mẹ có thời gian thật đẹp và tận hưởng hành trình ăn dặm sắp tới nhé.

OK. Mình vào bài chính !!

Dấu hiệu bé sẵn sàng ăn dặm

Trước khi bắt đầu, hãy chắc chắn bé đã có những dấu hiệu sẵn sàng sau:

Bảng 1: Dấu hiệu sẵn sàng ăn dặm của trẻ

Dấu hiệu Sẵn sàng	Mô tả
Kiểm soát cơ thể	Bé có thể ngồi thẳng với sự hỗ trợ và kiểm soát tốt đầu, cổ.
Phản xạ nuốt	Bé đã mất phản xạ đẩy lưỡi (extrusion reflex), trẻ không tự động dùng lưỡi đẩy thức ăn rắn ra khỏi miệng.
Hứng thú với thức ăn	Bé thể hiện sự hứng thú với bữa ăn của gia đình (nhìn miệng người lớn khi đang ăn) và cố gắng với lấy thức ăn.
Phát triển kỹ năng vận động tinh	Bé có thể đưa tay và đồ chơi vào miệng để khám phá.

Giai đoạn này bé có thể chưa biết nhai. Lúc đầu bé hay đẩy lưỡi ra giống động tác bú, dần dần mới biết giữ lại trong miệng. Đây là giai đoạn bé làm quen với việc ăn thìa. Bé học cách dùng lưỡi và hàm để giữ thức ăn trong miệng trước khi nuốt.

PFC RATIO = 16% : 50% : 34% (MCT 21%E)

• 1 gạo : 10 nước = 0.85 kcal/mL (bé 5-6 tháng)
• 1 gạo : 7 nước = 1.1 kcal/mL (bé 7-8 tháng)

NGUYÊN LIỆU:

• Thịt ức gà: 20g
• Mỡ/Dầu: 3ml
• Hạt sen tươi: 4g
• Bột gạo tẻ: 10g
• Bí đao: 3g
• Bột MCT: 3g
• Nước: Tỷ lệ bột/nước và kết cấu món ăn theo tháng tuổi
• Khoảng 5-6 tháng: Bắt đầu với cháo xay nhuyễn, tỉ lệ 1 gạo : 10 nước. Bé sẽ học cách dùng lưỡi và hàm để giữ thức ăn trong miệng trước khi nuốt.
• Khoảng 7-8 tháng: Khi bé đã quen, có thể nấu cháo xay nhuyễn với tỉ lệ 1 gạo : 7 nước. Bé bắt đầu dùng lưỡi và hàm nhiều hơn để nghiền nát thức ăn.

CÁCH LÀM:

1.      Nấu bột truyền thống

• Sơ chế nguyên liệu: Thịt ức gà ngâm trong nước muối pha loãng khoảng 15-20 phút, sau đó rửa sạch với nước lạnh để khử mùi và giúp món ăn thơm ngon hơn.
• Hấp chín ức gà và hạt sen. Sau đó, xay nhuyễn ức gà với một chút nước đun sôi để nguội và nghiền nhuyễn hạt sen. Bí đao thái nhuyễn.
• Nấu bột: Hòa tan bột gạo với nước lạnh, khuấy đều để bột không bị vón cục. Nấu bột trên lửa vừa, khuấy liên tục cho đến khi bột sôi. Khi bột sôi, giảm nhỏ lửa và tiếp tục khuấy cho bột chín. Cho ức gà, hạt sen, và bí đao đã sơ chế vào nồi, khuấy đều. Khi bột sôi lại thì tắt bếp.
• Thêm mỡ gà/dầu ăn và bột MCT, khuấy đều.

2.      Nấu cháo bằng máy:

• Với nồi nấu cháo chậm: Cho gạo đã vo sạch, các nguyên liệu đã sơ chế và nước vào nồi. Chọn chế độ nấu cháo phù hợp. Khi cháo chín, bạn có thể dùng máy xay cầm tay để xay nhuyễn cháo và nguyên liệu (nếu cần). Thêm mỡ và bột MCT sau khi cháo đã nguội bớt.
• Với máy làm sữa hạt: Máy làm sữa hạt thường có chức năng nấu cháo. Cho gạo, nước và các nguyên liệu vào cối. Chọn chế độ nấu cháo và nhấn nút. Sau khi cháo chín, thêm mỡ và bột MCT, khuấy đều.

Lưu ý:

• Thêm Bột MCT hoặc dầu thực vật (nếu có) vào sau cùng, sau khi tắt bếp, để đảm bảo giữ nguyên giá trị dinh dưỡng.
• Nước dùng rau củ không có giá trị dinh dưỡng nhưng sẽ giúp món bột có hương vị thơm ngon hơn. Bạn có thể sử dụng nước dùng rau củ để nguội nấu bột thay cho nước lạnh. Để nấu nước dùng rau củ, bạn có thể tham khảo công thức sau: Ninh rau củ theo tỉ lệ 200g củ cải trắng: 200g cà rốt: 200g hành tây: 200g ngô ngọt: 3lít nước, ninh nhỏ lửa trong vòng 30 phút rồi tắt bếp, lọc lấy nước dùng trong. Nước dùng sau khi để nguội có thể bảo quản trong ngăn đông để dùng dần.
• Các thực phẩm giàu tinh bột (bột gạo, khoai, củ …) có thể sử dụng ít hơn công thức nếu trẻ thích, không nên nhiều hơn công thức.
• Trẻ ăn ít hơn hoặc nhiều hơn có thể gia giảm theo công thức tam suất (tuy nhiên cần lưu ý lượng MCT cả ngày sao cho đủ bằng 20% nhu cầu năng lượng của trẻ)
• Không sử dụng gia vị (đường, muối, nước mắm…) và mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi

Nguồn tham khảo:

• Supporting Guide for Breastfeeding and Weaning. Published in 2019. Shinjuku City Health Department.
• World Health Organization. (2023). WHO Guideline for complementary feeding of infants and young children 6-23 months of age. World Health Organization.
• Inui, A., et al. (2024). Update on the diagnosis and management of neonatal intrahepatic cholestasis caused by citrin deficiency: Expert review on behalf of the Asian Pan-Pacific Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. Journal of pediatric gastroenterology and nutrition, 78(2), 178–187. https://doi.org/10.1002/jpn3.12042

---

Bài viết được viết ngày 24/08/2025

Bác sĩ Nguyễn Chơn Minh Hiếu, Cử nhân dinh dưỡng Nguyễn Thị Linh – khoa Dinh Dưỡng, Bệnh viện Nhi Đồng 1

Xem bài viết trên page Dinh Dưỡng Trẻ Em

---

👉 Phần 1: Tổng quan về bệnh thiếu Citrin
👉 Phần 2: Ăn dặm
👉 Phần 3: Lựa chọn Lactose-free hay không
👉 Phần 4: cách tính tỉ lệ PFC
👉 Phần 5: Lý do trẻ thiếu Citrin nên dùng đậu nành
👉 Một số thực phẩm trẻ Thiếu Citrin cần lưu ý
👉 Vì sao trẻ Thiếu Citrin cần tránh alcohol?

👉 Hoạt động tư vấn dinh dưỡng cho trẻ thiếu Citrin (online)

---

Công thức món ăn cho trẻ thiếu Citrin:

Cử phụ

👉 Panna Cotta
👉 Pudding bơ sữa
👉 Sữa hạt sen macca
👉 Bánh kem – cốt bánh bông lan
👉 Bánh chuối nướng
👉 Bánh chuối yến mạch

Cử chính

👉 Bột ăn dặm: Thịt gà, bí đao, hạt sen
👉 Cơm thịt chưng nấm