Vì sao trẻ cần chế độ ăn sinh ketones?

Bệnh động kinh gây ảnh hưởng đến sức khỏe, việc học tập, sinh hoạt hàng ngày của trẻ và cả gia đình. Sự ra đời của các loại thuốc chống động kinh đã mang lại niềm hy vọng cho nhiều gia đình. Tuy nhiên, không phải tất cả những trẻ bị động kinh đều đáp ứng tốt với thuốc. Một số trẻ vẫn còn cơn co giật hàng ngày hoặc nhiều cơn trong tháng dù đã uống 4 – 5 loại thuốc chống động kinh. Điều này đưa đến việc trẻ không được đi học và cần có người ở cạnh để chăm sóc thường xuyên. Ở những trường hợp này, chế độ ăn sinh ketones hiện diện như một “cứu cánh”, mang lại cơ hội mới cho trẻ và gia đình.

Chế độ ăn sinh ketones đã được bác sĩ Russell Wilder ở trung tâm Mayo Clinic đề xuất là một phương pháp can thiệp dinh dưỡng cho bệnh nhân mắc bệnh động kinh từ những năm 1920. Đến năm 1972, Johns Hopkins Pediatric Ketogenic Diet Center được thành lập với mục tiêu thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng của chế độ ăn sinh ceton. Cùng khoảng thời gian này, chế độ ăn sinh ketones cũng được truyền thông chú ý nhiều hơn thông qua câu chuyện được phát sóng trên chương trình về dinh dưỡng ở kênh NBC của Mỹ. Câu chuyện về cậu bé Charlie Abrahams – 20 tháng tuổi mắc bệnh động kinh đã ngưng được tất cả các thuốc chống động kinh và không ghi nhận thêm cơn co giật từ khi áp dụng chế độ ăn sinh ketones. Charlie tiếp tục chế độ ăn đặc biệt trong 5 năm, sau đó chuyển về chế độ ăn bình thường và vẫn tiếp tục sinh hoạt học tập như các bạn cùng trang lứa.

Chế độ ăn sinh ketones là gì?

Chế độ ăn sinh ketones là chế độ ăn với lượng chất béo rất cao, đủ đạm và tỷ lệ chất bột đường hạn chế. Chế độ ăn ketone thể cổ điển có hàm lượng chất béo chiếm khoảng 90% nên dễ dẫn đến tình trạng ăn kém, khó tuân thủ do chế độ ăn quá khắt khe. Do đó, nền y học và dinh dưỡng hiện đại đã phát triển các phương pháp ăn ketones mới hơn nhằm tăng khả năng tuân thủ và cải thiện cảm giác ngon miệng của trẻ. Các phương pháp ăn ketones hiện nay gồm:

Chế độ ăn ketones thể cổ điển (CKD – classic ketogenic diet)
Chế độ ăn ketones hiệu chỉnh (MKD – modified ketogenic diet)
Chế độ ăn ketones giàu chất béo MCT (MCT KD – Medium-Chain Triglyceride ketogenic diet)
Chế độ ăn Atkins cải biên (MAD – modified Atkins diet)
Chế độ ăn keto có chỉ số đường huyết thấp (LGIT – low glycemic index treatment)

Hiệu quả của chế độ ăn sinh ketones trong điều trị động kinh

Hiện nay, chế độ ăn sinh ceton đã được sử dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới. Các công trình nghiên cứu khoa học hiện đại cũng chứng minh hiệu quả của chế độ ăn ở nhóm trẻ mắc bệnh động kinh kháng thuốc. Bài phân tích tổng quan hệ thống của nhóm tác giả Martin-McGill JK² năm 2020 cho thấy:

Nhóm trẻ sử dụng chế độ ăn sinh ceton có thể đạt hiệu quả giảm 100% cơn co giật gấp ba lần so với nhóm trẻ ăn chế độ ăn thông thường.
Tỷ lệ trẻ giảm co giật ≥ 50% ở nhóm có can thiệp dinh dưỡng cao hơn gần 6 lần so với nhóm chứng.

Tại Việt Nam, nghiên cứu về chế độ ăn sinh ceton được thực hiện ở bệnh viện Nhi đồng 2 năm 2021 cũng cho thấy hiệu quả tích cực.

Tỷ lệ bệnh nhân có trạng thái động kinh giảm sau 3 tháng áp dụng chế độ ăn (55,2% so với 11,2%)
Thời gian trung bình của cơn động kinh cũng được rút ngắn (5,68 phút giảm còn 1,42 phút).
Tỷ lệ trẻ có cơn động kinh giảm 50% chiếm hơn 1/3 trường hợp.

Khi nào trẻ cần ăn chế độ ăn sinh ketones

Theo Liên đoàn Quốc tế Chống Động kinh, động kinh kháng thuốc được định nghĩa là “tình trạng bệnh nhân không đạt được kiểm soát cơn động kinh bền vững dù đã thử ít nhất hai phác đồ thuốc chống động kinh (được lựa chọn phù hợp và sử dụng đúng cách), có thể dưới dạng đơn trị liệu hoặc phối hợp và bệnh nhân dung nạp được”.

Chế độ ăn sinh ketones được xem như bước điều trị cuối cùng khi trẻ thất bại với các phương pháp điều trị như thuốc chống động kinh, phẫu thuật, kích thích dây thần kinh phế vị, kích thích não sâu. Trẻ có thể được bác sĩ chỉ định chế độ ăn sinh ketones sau khi thất bại với 2 thuốc chống động kinh sau khi đã cân nhắc về mặt lợi ích và rủi ro cũng như các chống chỉ định của chế độ ăn.

Thân nhân không tự ý cho trẻ ăn chế độ sinh ketones nếu chưa tham vấn ý kiến của bác sĩ

Một số trường hợp trẻ cần nhập viện để thực hiện chế độ ăn trong thời gian đầu, đặc biệt là ở trẻ nhũ nhi để phòng ngừa nguy cơ hạ đường huyết

phân loại Ketogenic Diet Tải xuống

Lợi ích và rủi ro khi sử dụng chế độ ăn sinh ketones

Lợi ích

Giảm số cơn, cường độ cơn co giật
Giảm hoặc ngưng thuốc chống động kinh, giảm tác dụng phụ của thuốc chống động kinh
Cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ và gia đình: Trẻ có thể đi học, ba mẹ đảm bảo được chất lượng, hiệu quả công việc, cải thiện kinh tế của gia đình

Rủi ro

Thiếu vitamin – khoáng chất do chế độ ăn có giới hạn khẩu phần rau củ, trái cây, tinh bột
Sỏi thận
Táo bón, tiêu chảy, ói, đầy bụng
Tăng mỡ máu
Hạ đường huyết
“Cúm” keto

Vai trò của thân nhân

Phối hợp chặt chẽ với bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng.
Chuẩn bị bữa ăn đúng tỷ lệ, theo dõi triệu chứng và tác dụng phụ.
Động viên, hỗ trợ trẻ – tránh tạo áp lực, kiên trì tập cho trẻ làm quen với chế độ ăn mới

Kết luận

Chế độ ăn sinh ketones là một phương pháp hỗ trợ điều trị hiệu quả cho một số trẻ bị động kinh. Tuy nhiên, cần thực hiện nghiêm ngặt dưới sự giám sát y tế. Sự đồng hành kiên nhẫn và hiểu biết của thân nhân là chìa khóa giúp trẻ tuân thủ chế độ ăn và cải thiện tình trạng bệnh.

Tài liệu tham khảo

https://charliefoundation.org/diet-plans/
Martin-McGill KJ, et al. (2020), “Ketogenic diets for drug‐resistant epilepsy”, Cochrane Database of Systematic Reviews(6).
Nguyễn Thị Thu Hậu và các cộng sự. (2021), “Chế độ ăn sinh Ceton trong điều trị động kinh kháng trị tại Bệnh viện Nhi đồng 2”, Tạp chí Nghiên cứu Y học. 146(10), tr. 20-28.

Bài viết được viết ngày 21.11.2025

BS. Nguyễn Ngọc Minh Trang, BS Nguyễn Chơn Minh Hiếu.

Xem bài viết tại page Dinh Dưỡng Trẻ Em

Tags: ketogenic diet