Chăm sóc một em bé thiếu citrin đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt đến chế độ ăn uống, ngay cả với những thực phẩm tưởng chừng vô hại. Một trong những nhóm thực phẩm cần lưu ý là các sản phẩm có chứa cồn (gốc alcohol). Dù các món này không phổ biến trong khẩu phần ăn của trẻ, nhưng việc hiểu rõ lý do tại sao phải tránh chúng là vô cùng quan trọng để đảm bảo an toàn cho bé.

1.      Vì sao cần phải tránh cồn trong chế độ ăn?

Các bác sĩ đã nhận thấy tác hại của cồn đối với bệnh nhân thiếu citrin từ những quan sát lâm sàng trên người trưởng thành. Nhiều báo cáo cho thấy việc tiêu thụ rượu có thể kích hoạt các cơn tăng amoniac máu và bệnh não ở người lớn mắc bệnh. Từ đó, các chuyên gia y tế đã đưa ra khuyến cáo mạnh mẽ rằng bệnh nhân thiếu citrin nên tránh sử dụng rượu hoàn toàn.

2.      Cơ chế chuyển hóa của cồn

Cơ chế chuyển hóa của cồn trong cơ thể bệnh nhân thiếu citrin bị rối loạn nghiêm trọng. Cụ thể, gan của bé bị thiếu hụt citrin – một protein vận chuyển quan trọng, làm ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa và giải độc amoniac.

Gây rối loạn chu trình urê:

Cồn được chuyển hóa ở gan tạo ra một lượng lớn NADH. Ở trẻ thiếu citrin, protein citrin bị thiếu hụt làm suy giảm con thoi malate-aspartate, vốn có nhiệm vụ vận chuyển NADH từ tế bào chất vào ty thể. Hậu quả là NADH tích tụ quá mức trong tế bào chất.

Tăng amoniac máu:

 Sự mất cân bằng này làm ức chế chu trình urê, vốn có chức năng biến amoniac độc hại thành urê để bài tiết. Chu trình urê bị suy giảm khiến amoniac không được xử lý và tích tụ lại trong máu, gây ra tình trạng tăng amoniac máu và có thể dẫn đến các biến chứng thần kinh nghiêm trọng.

Ảnh hưởng đến năng lượng:

Mất cân bằng NADH/NAD+ cũng ức chế quá trình chuyển hóa đường, làm gan không thể tạo ra năng lượng hiệu quả.

Vì những lý do này, việc tránh hoàn toàn các thực phẩm và đồ uống có cồn là một biện pháp phòng ngừa rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của bé.

3.      Thực phẩm chứa cồn cần lưu ý cho trẻ

Các món ăn có sử dụng nước sốt là rượu: Một số loại nước sốt, gia vị hoặc nước dùng để nấu ăn có thể chứa rượu vang, bia hoặc sake (Sữa chua nếp cẩm, bò hầm rượu vang, tôm hấp bia, gà nướng rượu, cơm rượu…)

Sữa chua làm từ Kefir: Cồn trong kefir là sản phẩm phụ của quá trình lên men. Nấm men trong hạt kefir sẽ tiêu thụ đường lactose có trong sữa và chuyển hóa nó thành ethanol (cồn) và khí carbon dioxide.

Chiết xuất vani (Vanilla extract, dạng lỏng) và các loại chiết xuất khác: Đây là một trong những hương liệu chứa cồn phổ biến nhất. Để tạo ra chiết xuất vani, hạt vani được ngâm trong dung dịch cồn và nước. Cồn giúp hòa tan các hợp chất hương thơm từ hạt vani, đặc biệt là vanillin, tạo ra hương vị vani đậm đặc. Tương tự như vani, các chiết xuất hương vị khác cũng thường sử dụng cồn làm dung môi. Tuy nhiên nếu món ăn được xử lý nhiệt cao (nướng bánh) thì cồn sẽ bay hơi gần như toàn bộ. Vì vậy đối với các món ăn không xử lý nhiệt, mẹ nên dùng hương liệu dạng bột nếu cần nhé.

Đồ uống có cồn: Trẻ em không nên dùng đồ uống có cồn như bia, rượu vang (Để cuối cùng vì bài viết cho trẻ em mà, nhưng vẫn để mục này vào cho đủ).

Bài viết được viết ngày 12/08/2025

Bác sĩ Nguyễn Chơn Minh Hiếu, khoa Dinh Dưỡng, Bệnh viện Nhi Đồng 1

Xem bài viết trên page Dinh Dưỡng Trẻ Em

---

👉 Phần 1: Tổng quan về bệnh thiếu Citrin
👉 Phần 2: Ăn dặm
👉 Phần 3: Lựa chọn Lactose-free hay không
👉 Phần 4: cách tính tỉ lệ PFC
👉 Phần 5: Lý do trẻ thiếu Citrin nên dùng đậu nành
👉 Một số thực phẩm trẻ Thiếu Citrin cần lưu ý
👉 Vì sao trẻ Thiếu Citrin cần tránh alcohol?

👉 Hoạt động tư vấn dinh dưỡng cho trẻ thiếu Citrin (online)

---

Công thức món ăn cho trẻ thiếu Citrin:

Cử phụ

👉 Panna Cotta
👉 Pudding bơ sữa
👉 Sữa hạt sen macca
👉 Bánh kem – cốt bánh bông lan
👉 Bánh chuối nướng
👉 Bánh chuối yến mạch

Cử chính
👉 Cơm thịt chưng nấm