Phần này, mình sẽ nói về một số nguyên tắc để nấu thức ăn dặm cho trẻ thiếu men Citrin

1. Cách nấu 1 chén bột/cháo

Cách 1

Bước 1 và 2 mẹ có thể chuẩn bị trước để dùng cho cả ngày, khi nào tới cử ăn mẹ sẽ làm bước 3 (bước nấu bột)

Bước 1 – Chuẩn bị sữa đậu nành:

• Nấu sữa đậu nành với tỉ lệ 10g đậu nấu với 100ml nước (tính trên đậu nành khô, chưa ngâm)
• Đậu nành ngâm 8 giờ, bỏ vỏ, xay với nước
• Lọc qua rây bỏ xác, lấy phần nước
• Nấu nước đậu nành trên bếp với lửa nhỏ – vừa, đảo đều tay, chú ý tránh đóng cặn ở đáy nồi dễ khét, nấu đến khi sôi bọt thì giảm lửa, nấu thêm khoảng 5 phút nữa thì tắt bếp
• Phần sữa đậu nành đã nấu được để nguội và bảo quản trong tủ lạnh

Bước 2 – Chuẩn bị thịt

• Cách 1: xay thịt trước bằng cối xay, rồi hòa thịt đã xay với một ít nước lạnh
• Cách 2: để thịt vào ngăn đá tủ lạnh sao cho thịt đông vừa (không quá cứng, đủ để cắt thịt), dùng dụng cụ bào để bào thịt nhuyễn

Bước 3 – Nấu bột

Chuẩn bị một nồi bột bao gồm:

• Phần bột: Pha bột gạo với sữa đậu nành theo tỉ lệ khoa dinh dưỡng hướng dẫn (thường là tỉ lệ 1:10 tương đương 10g bột gạo với 100ml sữa đậu nành)
• Phần thịt: Cân lượng thịt đã xử lý (lượng thịt theo khoa dinh dưỡng hướng dẫn)
• Phần rau
• Nấu bột, thịt, rau trên bếp cho đến khi thịt chín
• Tắt bếp, múc bột ra chén, cho lượng dầu và bột MCT vào chén (theo liều lượng khoa dinh dưỡng hướng dẫn)

Cách 2

Mẹ lưu ý cách này tuy dễ thực hiện, nhưng cũng dễ làm bột bị tách lớp và khó bảo quản để dùng cả ngày (do dùng máy xay để xay bột, còn cách 1 thì chỉ xay thịt, không xay bột). Và đối với một số trẻ nhạy cảm, việc dùng máy xay xay cả chén bột dễ làm đọng lại mùi kim loại của lưỡi dao xay bột, điều này làm trẻ không thích mùi bột.

Bột gạo : Đậu nành (khô, chưa ngâm nước) tỉ lệ 50:50 (Tỉ lệ này có thể thay đổi tùy trẻ)
1. Đậu nành ngâm 8 giờ, bỏ vỏ, xay với nước (10g đậu với 100ml nước hoặc ít hơn tùy mẹ gia giảm)
2. Lọc qua rây bỏ xác, lấy phần nước
3. Dùng nước đậu vừa xay hòa tan với bột gạo, nấu trên bếp với lửa nhỏ – vừa, đảo đều tay, chú ý tránh đóng cặn ở đáy nồi dễ khét, nấu đến khi sôi bọt thì giảm lửa, nấu thêm khoảng 5 phút nữa thì tắt bếp
4. Khi đến bữa ăn, lấy phần bột vừa nấu trộn với thịt, rau, dầu (nếu ăn bột thì thêm bước xay bột)

Đạm: Ưu tiên cá, gà, trứng, đậu hơn là thịt đỏ (heo, bò)

Dầu: ưu tiên MCT, phần còn lại ưu tiên dầu thực vật

Rau: ưu tiên rau giàu chất xơ, ít Carb

Liều lượng bột gạo, đậu, đạm, dầu, rau tùy tình trạng từng trẻ, các bạn nên đưa bé đi khám để bác sĩ tính toán lượng thích hợp. Nhất là đối với các bé dưới 1 tuổi, thường tăng cân không tốt, bé nên tái khám đúng hẹn để BS đánh giá lại. Đối với các bé lớn hơn, mục tiêu là hướng dẫn cho trẻ cách nhận biết thức ăn nào không nên ăn, thức ăn nào nên ăn, nhất là ở độ tuổi đi nhà trẻ, mẹ rất khó quản lý vấn đề ăn uống của con, vấn đề này mình sẽ viết một bài riêng cho từng độ tuổi của trẻ. Bài viết hôm nay chỉ hướng dẫn giai đoạn ăn dặm thôi các bạn nhé.

2. Một số lưu ý khi nấu bột/cháo

• Nếu dùng đậu nành thì cần ngâm 6 – 8 giờ trước khi nấu, các loại đậu khác có thể ngâm với thời gian ngắn hơn. Nếu ngâm qua đêm, mẹ nên cho vào ngăn mát tủ lạnh để tránh bị chua đậu.
• Cháo, bột nấu từ bột đậu rang giúp mẹ tiết kiệm thời gian hơn, tuy nhiên, khi dùng mỗi ngày có thể làm bé đầy bụng, khó tiêu hơn cháo nấu từ nước sữa đậu nành, vì vậy mẹ nên tùy tình trạng đáp ứng từng bé mà nấu cháo từ sữa đậu hay từ bột đậu.
• Việc lọc bỏ xác đậu giúp giảm lượng Carbohydrate trong đậu, giúp chế độ ăn của bé giữ đúng tỉ lệ cần thiết cho bé thiếu men Citrin hơn và bé ít bị đầy bụng hơn. Dùng máy làm sữa hạt nên dùng loại có lưới lọc để giảm phần xác đậu. Nên hạn chế mua sữa đậu nành ở cửa hàng, vì không rõ về hàm lượng đậu nành được nấu trong sữa.
• Mẹ có thể linh động nấu cháo từ nhiều loại đậu khác nhau, nhưng cần liên hệ khoa dinh dưỡng để tính lại tỉ lệ bột gạo và đậu cho bé, vì mỗi loại đậu có thành phần đạm và đường bột khác nhau. Tỉ lệ 50:50 là dùng cho bột gạo và đậu nành nguyên hạt.
• Về thành phần đạm, nên ưu tiên dùng đạm từ cá, gà (gia cầm) hơn là thịt đỏ (bò, heo), vì các bé thiếu men Citrin sẽ dần hình thành xu hướng thích ăn thịt và chất béo hơn chất đường bột. Việc tập thói quen lựa chọn ăn thịt gà và cá giúp bé ăn được nhiều chất béo tốt hơn là thịt đỏ, giúp bé giảm nguy cơ rối loạn lipid máu khi lớn lên, đây là tình trạng thường gặp ở các bé thiếu men Citrin do chế độ ăn của bé rất giàu chất béo. Bé vẫn có thể ăn bột, cháo nấu từ thịt bò, heo nhưng nếu bé không thích thì không cần ép bé ăn mẹ nhé.
• Không nêm đường, muối vào chế độ ăn của trẻ dưới 12 tháng. Đặc biệt nên hạn chế nêm đường cho trẻ thiếu men Citrin.
• Chất béo: ưu tiên dầu MCT, bột MCT sao cho năng lượng từ MCT chiếm >20% tổng năng lượng một cử ăn, liều lượng từng cử các bạn vui lòng liên hệ BS Dinh dưỡng của bé để được tính toán chính xác. Một số trẻ được chia đều MCT cho cả ngày, một số trẻ chỉ cần chia cho 3 cử ăn chính, vì vậy công thức cháo của mỗi trẻ mỗi khác nhau.
• Phần chất béo còn lại (sau khi trừ MCT) nên được bổ sung từ chất béo tốt, ví dụ như chất béo từ quả bơ, mỡ cá, dầu hạt cải, dầu olive, dầu hạt lanh … Các loại dầu này (trừ mỡ cá) nên được cho vào bột, cháo ngay trước bữa ăn, sau khi đã tắt bếp, không dùng để nấu trực tiếp trên bếp.

3. Cử phụ gợi ý

Trong ngày bé có thể tập ăn một số cử phụ như sau, nhưng vẫn giữ nguyên tắc không dùng các loại thức ăn có thêm đường:

• Sữa chua (không đường)
• Bơ dầm sữa công thức của bé (không dầm với sữa đặc hay với đường)
• Nước cam, quýt (không đường)
• Pudding làm từ sữa đậu nành và gelatin
• Hoa quả khác: không pha thêm đường, sữa đặc, nên chọn quả ngọt vừa, nhiều xơ, hạn chế quả quá ngọt
• 👉 Panna Cotta
• 👉 Pudding bơ sữa
• 👉 Sữa hạt sen macca
• 👉 Bánh kem – cốt bánh bông lan
• 👉 Bánh chuối nướng
• 👉 Bánh chuối yến mạch

4. Cách lựa chọn thực phẩm

Trái cây

• Không ăn các loại trái cây sấy khô, làm mứt, trái cây đóng hộp
• Hạn chế các loại trái cây có nhiều đường, ví dụ như: Sầu riêng, chuối tiêu, măng cụt, nho, chôm chôm, xoài chín, vải, lựu, lê
• Nên lựa chọn trái cây ít đường (<12.5%), giàu chất xơ, ví dụ: quả bơ, dưa gang, thơm, bưởi, ổi, đu đủ, dâu tây, cam, táo ta, quít, thanh long, vú sữa, mãng cầu xiêm, táo tây, kiwi

Rau củ

Nên lựa chọn các loại rau giàu chất xơ: Rau má, tía tô, rau húng, súp lơ, bắp cải, lá lốt, rau ngót, rau mồng tơi, đậu đũa, cải cúc, cải soong, cải thìa, rau dền, cần tây, rau đay,

Các loại củ giàu chất xơ: su hào, cà rốt, su su, bầu, bí đao

Viết lần đầu: 19/07/2023

Cập nhật lần cuối: 25/07/2023

Xem bài viết tại Fanpage Dinh Dưỡng Trẻ Em

BS. Nguyễn Chơn Minh Hiếu

Khoa dinh dưỡng – Bệnh viện Nhi Đồng 1

———————————

Danh mục bài viết cho trẻ thiếu Citrin: 👉 Phần 1: Tổng quan về bệnh thiếu Citrin 👉 Phần 2: Ăn dặm 👉 Phần 3: Lựa chọn Lactose-free hay không 👉 Phần 4: cách tính tỉ lệ PFC 👉 Phần 5: Lý do trẻ thiếu Citrin nên dùng đậu nành

👉 Hoạt động tư vấn dinh dưỡng cho trẻ thiếu Citrin (online)

Công thức món ăn cho trẻ thiếu Citrin:

Cử chính 👉 Cơm thịt chưng nấm