Khánh viết bài về viêm da dị ứng vì đây là một bệnh lý khá thường gặp, đặc biệt trên các bé dị ứng đạm sữa bò sẽ thường gặp hơn, mà để kiểm soát bệnh này, không chỉ uống sữa dị ứng là được, bố mẹ sẽ cần biết thêm nhiều thứ khác nữa, nên Khánh viết một bài riêng cho phần viêm da dị ứng nhé.

Viêm da dị ứng là gì?

Đây là một bệnh thuộc nhóm bệnh dị ứng.

Nhóm bệnh dị ứng là gì? Như Khánh đã nói trong các bài cho bé DƯĐSB, Dị ứng là một phản ứng của cơ thể với các tác nhân bên ngoài môi trường, các bé có cơ địa dị ứng sẽ nhạy cảm hơn các bé khác, bé có thể dị ứng với bất cứ thứ gì. Vì vậy, nếu đã xác định bé có cơ địa dị ứng, nghĩa là bé sẽ có nguy cơ mắc các bệnh trong nhóm bệnh này cao hơn các bé khác, ví dụ bé sẽ  dễ bị dị ứng đạm sữa bò, viêm mũi dị ứng, hen, dị ứng thức ăn…

Trong đó, viêm da cơ địa là bệnh dị ứng biểu hiện trên da.

Trên bé bình thường, da có chức năng như một hàng rào bảo vệ cơ thể tránh mất nước, và sự xâm nhập vi khuẩn bên ngoài. Ở trẻ bị viêm da dị ứng, hàng rào này suy giảm chức năng do nhiều cơ chế:

• Trẻ có miễn dịch kém nên dễ nhiễm virus, vi khuẩn, nấm
• Rối loạn chức năng của tế bào biểu mô trên da, giảm khả năng giữ nước, làm da bị khô, dễ bị vi khuẩn xâm nhập hơn bình thường.
• Phản ứng miễn dịch phản ứng mạnh hơn bình thường

Biểu hiện của Viêm da dị ứng

Khoảng 50% trẻ VDDƯ có biểu hiện trong vòng 1 năm đầu đời. Triệu chứng thường gặp là: Khô da + Ngứa (đặc biệt về đêm) + Gãi nhiều làm tăng phản ứng viêm, làm biểu hiện chàm da nặng hơn.

Các yếu tố làm tăng triệu chứng ngứa và gãi nhiều:

• Thức ăn gây dị ứng (tùy bé dị ứng loại nào), ví dụ: sữa bò, trứng, đậu phộng, hạt cây, đậu nành, lúa mì, cá, sò…
• Hạt gây dị ứng đường hô hấp: phấn hoa, cỏ, khói bụi, lông thú…
• Vi khuẩn
• Giảm độ ẩm không khí
• Nhiều mồ hôi
• Chất kích ứng: len, xà phòng, nước hoa, chất tẩy rửa…

Triệu chứng của từng loại VDDƯ khác nhau tùy loại VDDƯ là cấp, bán cấp hay mãn tính.

• VDDƯ cấp: ngứa rất nhiều + sẩn đỏ (erythematous papules)
• VDDƯ bán cấp: erythematous, excoriated, scaling papules
• VDDƯ mãn tính: Lichen hóa, hoặc da dày lên, fibrotic papules. Thể mãn tính có thể có biểu hiện của 2 cái trên.

 Ở trẻ nhũ nhi (dưới 1 tuổi) thường gặp nhất là dạng cấp tính, biểu hiện chủ yếu ở mặt, da đầu, mặt duỗi của tay chân, có thể bị thêm vùng mặc tã. Trẻ lớn thường biểu hiện mạn tính, biểu hiện ở nếp gấp tay chân.

Khi nào chẩn đoán Viêm da dị ứng?

Khi trẻ có 3 triệu chứng chính: Ngứa + Viêm da dạng chàm + các đợt tái phát

Ngoài ra, có thể có yếu tố liên quan cũng giúp củng cố chẩn đoán: tiền căn gia đình có người bệnh hen, Hay fever, tăng IgE, phản ứng ngay lập tức trên da.

Tuy nhiên, vẫn có những bệnh lý về da khác rất dễ trùng lắp triệu chứng với VDDƯ, vì vậy bạn cần đưa trẻ đi khám để xem bác sĩ có nghĩ đến những triệu chứng khác hay không nhé. Ví dụ như Viêm da tiết bã (dân gian hay gọi là bị cứt trâu), đây là tình trạng thường gặp ở trẻ từ 1 đến 6 tuần tuổi, sang thương da gặp ở da đầu và vùng mặc tã, thường tự hết sau vài tuần. Một số bệnh khác thường nhầm lẫn với VDDƯ là viêm da thể đồng tiền (Nummular dermatitis), viêm da tiếp xúc (Irritant contact dermatitis) …

Điều trị viêm da dị ứng như thế nào?

Để điều trị viêm da dị ứng, bạn cần phối hợp nhiều biện pháp cho trẻ để kiểm soát các vấn đề có thể gặp trên da của bé:

• Dưỡng ẩm
• Kháng viêm bề mặt
• Xác định và loại bỏ các yếu tố gây kích ứng
• Điều trị hệ thống (có thể cần hoặc không)

Nên xác định mức độ nặng của da, sẽ giúp định hướng điều trị tốt hơn.

Phân độ nặng viêm da dị ứng[i]

Xác định & Loại bỏ các yếu tố làm nặng

Dưỡng ẩm

• Ngâm hoặc tắm nước ấm: Cấp nước, làm dịu da. Nên dùng loại xà phòng dành riêng cho bé viêm da dị ứng.
• Thoa chất làm mềm (Emollients). Một số loại dưỡng ẩm có kèm chất giảm ngứa như: phenol, menthol, camphor.
• Đắp vải bông ẩm (Wet dressing): Hướng dẫn như hình dưới đây. Sau khi bôi chất làm mềm, bạn đắp vải bông đã thấm nước vào vùng da tổn thương, ngoài cùng là vải khô hoặc quần áo của bé. Tác dụng Giảm đau (case nặng), Giảm ngứa, Giảm gãi (do ít chạm vào da). Để vài tiếng hoặc qua đêm, nếu làm trong ngày thì thay mỗi vài tiếng.

Thuốc bôi ngoài da cho trẻ viêm da dị ứng

Thuốc bôi corticosteroids

Có rất nhiều hoạt chất, nồng độ, dạng bôi… được chia ra 7 nhóm dựa trên hiệu lực. Ví dụ:

• Hiệu lực rất cao – nhóm 1: Diprolene (Betamethasone dipropionate 0.05%), Temovate (Clobetasol propionate 0.05%)… được dùng trong viêm da dị ứng nặng, dùng ngắn ngày, có nhiều tác dụng phụ.
• Hiệu lực thấp nhất – nhóm 7: Cortaid (Hydrocortisone 0.5%), Nucort (Hydrocortisone acetate 2%)… dùng trong viêm da dị ứng nhẹ

Các thuốc này có nhiều dạng bôi khác nhau như dạng kem, thuốc mỡ, lotion, xà phòng, dạng gel… được bác sĩ lựa chọn sử dụng dựa trên độ nặng của viêm da dị ứng.

Nếu dùng thời gian dài (nhất là loại high – super high) trên diện tích da lớn dễ làm ức chế tuyến thượng thận. Có thể gặp tác dụng phụ khác như: mỏng da, giãn mạch, viêm nang lông, viêm da tiếp xúc…

Tuy nhiên, các bạn đừng cứ nhìn tác dụng phụ rồi sợ mà không dùng cho bé, hãy dùng theo chỉ định bác sĩ, vì khi bác sĩ quyết định dùng loại nào, là bs đã xác định độ nặng, cân nhắc giữa lợi và hại để cho bé một phác đồ điều trị riêng. Đừng vì sợ các tác dụng phụ mà không dùng thuốc được bs kê, bé có thể gặp các biến chứng của viêm da dị ứng như nhiễm trùng, hoặc nhẹ hơn là bé cảm thấy rất ngứa, rát da đó các bạn. Nếu sợ, bạn hãy nói với bác sĩ để bs xem có thể lựa chọn loại thuốc khác hay không. BS có thể cho bé dùng dạng thuốc bôi ức chế Calcineurin dưới đây do nó không có tác dụng phụ nhiều như corticosteroids, nhưng nó lại chưa được nghiên cứu nhiều lắm.

Thuốc bôi ức chế Calcineurin

Thuốc có thể dùng cho các vùng da dễ bị tác dụng phụ của Corticosteroids như mặt, mí mắt, cổ, nếp gấp da…Ở trẻ em thường dùng Tacrolimus 0.03% 2 lần mỗi ngày, trong 2-4 tuần. Pimecrolimus hiệu quả kém hơn, nhưng ít gây châm chích và nóng rát da. Các loại này mới được FDA công nhận dùng cho bé trên 2 tuổi, dưới 2 tuổi do còn ít nghiên cứu nên chỉ đang được các BS tại Mỹ dùng dưới dạng off-label. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu muốn sử dụng nha.

Ngoài ra, còn có các liệu pháp khác để điều trị viêm da dị ứng mà Khánh không nhắc đến ở đây như: Phototherapy, Antihistamine dạng uống, Cyclosporine, Dupilumab…

Bạn nên đưa bé đi khám, vì ở bé viêm da dị ứng sẽ  còn một số vấn đề BS điều trị thêm như nhiễm trùng da, hướng dẫn cách phòng ngừa tái phát. Quá trình điều trị có thể mất vài tuần, có khi là vài tháng tùy tình trạng từng bé, theo hướng dẫn điều trị dưới đây.

Nguồn:

[i] Lewis-Jones S, Mugglestone MA; Guideline Development Group: Management of atopic eczema in children aged up to 12 years: summary of NICE guidance, BMJ 335:1263–1264, 2007

Nelson’s Textbook of Pediatrics – 21st edition 2020

Những thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo, mỗi người là một cá thể khác nhau, có tình trạng cơ thể và bệnh lý đều khác nhau. Y học là thường xuyên thay đổi và cần phải cập nhật thường xuyên. Kiến thức Khánh ghi hôm nay, có khi ngày mai trên thế giới lại có nghiên cứu mới làm cho những gì Khánh viết trở nên lỗi thời. Vì vậy, Khánh mong rằng những gì Khánh viết sẽ giúp các mẹ phần nào chuẩn bị tâm lý, chứ các bạn đừng dùng nó để can thiệp vào việc điều trị của bác sĩ, cũng như đánh giá bất cứ một nhân viên y tế nào. Chỉ có bác sĩ điều trị cho bé là rõ nhất về tình trạng của con, và biết rõ nhất mình đang làm gì và cần làm gì nhất cho bé. Nếu có gì thắc mắc, các bạn hãy hỏi trực tiếp bác sĩ điều trị của bé nhé. Hãy nhớ rằng thông tin trên mạng chỉ dùng để tham khảo thôi.

Ngoài ra, Khánh rất biết ơn nếu các bạn phát hiện những bài viết của Khánh có sai sót và nhắn lại cho Khánh. Khánh sẽ xem lại và sửa chữa cho đúng nhất có thể.

Cảm ơn các bạn đã đọc

Các bạn có thể liên hệ với Khánh tại:

• FB cá nhân: Khánh Bùi Similac
• Fanpage: Dinh Dưỡng Trẻ Em
• Shopee: sanhostoryhcm
• Group: Tiệm sữa Khánh Bùi