Sắt P.1 - Vì sao cần bổ sung sắt cho trẻ?

Xin chào các bạn, trong quá trình tư vấn dinh dưỡng, Khánh thường xuyên nhận được các câu hỏi về việc bổ sung thực phẩm chức năng cho bé, ví dụ như Sắt, Kẽm, vitamin, chất xơ hòa tan, men vi sinh… Vì vậy, hôm nay Khánh viết về chủ đề “Bổ sung Sắt”, đây là chủ đề được khá nhiều bạn quan tâm. Khánh sẽ chia bài viết thành từng mục nhỏ cho các bạn dễ đọc nhé. Các bạn có câu hỏi gì cần hỏi, có thể để lại bên dưới bài viết nha.

Mục lục ẩn

1 Sắt có vai trò gì trong cơ thể?

2 Sắt có nhiều vai trò quan trọng, vậy trẻ có cần bổ sung sắt hay không?

3 Sắt được hấp thu như thế nào trong cơ thể?

4 Sắt được cơ thể sử dụng như thế nào?

Sắt có vai trò gì trong cơ thể?

Sắt là một chất dinh dưỡng tham gia vào nhiều hoạt động của cơ thể. Trong đó, kể đến 3 vai trò chính của sắt là:

Kết hợp với Heme để tạo thành Hemoglobin – thành phần chính của Hồng cầu à Nếu thiếu sắt sẽ làm giảm tạo hồng cầu, dẫn đến thiếu máu.
Là thành phần tạo thành Myoglobin tại Cơ à Nếu thiếu sắt, làm cơ giảm hoạt động tạo năng lượng
Là thành phần của các men hô hấp nội bào à Nếu thiếu sắt, men giảm hoạt động, có thể làm trẻ chậm phát triển vận động, tâm thần

Sắt có nhiều vai trò quan trọng, vậy trẻ có cần bổ sung sắt hay không?

Câu trả lời: TÙY!!!!

Vì sao lại như vậy?

Vì mỗi đứa trẻ sẽ có mỗi nhu cầu sắt khác nhau, cũng như mức dự trữ sắt khác nhau (có trẻ trong cơ thể đã có sẵn nhiều sắt để dùng, nhưng có trẻ chỉ có một ít thôi). Để Khánh lấy ví dụ cho các bạn dễ hiểu nhé.

Ví dụ 1: Có 2 đứa trẻ A và B đều sinh đủ tháng và đều bú mẹ hoàn toàn. Nhưng đứa trẻ A hiện tại được 2 tháng, còn đứa trẻ B được 7 tháng. Như vậy, nguy cơ trẻ B dễ bị thiếu sắt hơn trẻ A. Lý do vì lượng sắt trẻ được cung cấp lúc còn là bào thai, thường chỉ đủ dùng trong 4 tới 6 tháng đầu. Nếu sau 4 tháng, bé tiếp tục bú mẹ hoàn toàn, không được ăn dặm đủ thức ăn có bổ sung sắt, khả năng thiếu sắt là rất cao. Kết quả là, trẻ A thì không cần bổ sung sắt, nhưng đứa trẻ B lại cần bổ sung sắt.

Ví dụ 2: Có 2 đứa trẻ đều đạt 3 tháng tuổi, nhưng đứa trẻ A sinh đủ tháng, và đứa trẻ B sinh non 32 tuần. Như vậy, tuy bằng tuổi, nhưng đứa trẻ A vẫn chưa cần bổ sung sắt do con vẫn còn đủ sắt dự trữ (nhận từ mẹ lúc còn trong bào thai). Còn đứa trẻ B cần bổ sung sắt vì con chưa kịp nhận đủ sắt từ mẹ đã phải sinh ra đời rồi, do đó, liều lượng sắt mà con có sẵn rất ít.

Phía dưới, Khánh sẽ hướng dẫn kĩ khi nào bé nhà bạn cần bổ sung sắt, và bổ sung bao nhiêu là đủ.

Sắt được hấp thu như thế nào trong cơ thể?

Sắt được hấp thu chủ yếu qua tế bào ruột non, trong đó Sắt Heme được hấp thu dễ dàng hơn (bằng HCP1), và Sắt không Heme hấp thu chậm hơn (nhờ enzyme chuyển Fe3+ thành Fe2+ và DMT1), đây là lý do vì sao sắt Heme trong thịt đỏ dễ hấp thu hơn.

Sắt tồn tại trong tế bào ruột non dưới dạng Ferritin, sau đó được sử dụng tại chỗ hoặc phân phối vào hệ tuần hoàn (thông qua Ferroportin) đi khắp cơ thể. Tại hệ tuần hoàn, sắt tồn tại bằng cách gắn với transferrin và vận chuyển đến các cơ quan khác tùy vào nhu cầu sử dụng, ví dụ như:

Nếu cơ thể có nhu cầu tạo máu, sắt được vận chuyển tới tủy xương
Nếu sắt dư ra, sẽ được vận chuyển tới gan hoặc đại thực bào để dự trữ.

Việc điều hòa sự luân chuyển của sắt (dự trữ ở đâu, lượng bao nhiêu, hoặc dùng bao nhiêu cho hoạt động tạo máu, bao nhiêu cho men nội bào…) phụ thuộc vào Hepcidin.

Khi cơ thể không có nhu cầu sắt cho việc tạo hồng cầu hoặc cho các mô khác, Hepcidin sẽ thúc đẩy thoái giáng Ferroportin, làm hạn chế việc đưa sắt ra ngoài từ tế bào ruột non, tế bào gan và đại thực bào tại gan.
Tình trạng viêm mạn làm tăng Hepcidin, làm giảm khả năng sử dụng sắt của tế bào.
Ngược lại, khi nồng độ Hepcidin thấp, nó kích hoạt Ferroportin, tăng đưa sắt ra ngoài từ tế bào ruột, tế bào gan và đại thực bào.

Hepcidin cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa sắt ở phụ nữ mang thai.

Hepcidin trong thời kỳ mang thai thường giảm để đáp ứng với nhu cầu sắt tăng gấp 6 lần của thai phụ. Vào 3 tháng cuối thai kỳ, Hepcidin trong bào thai cũng giảm, để tăng vận chuyển sắt qua nhau thai.
Tuy nhiên, nếu có viêm nhiễm trong tử cung, hoặc mẹ bị béo phì, đái tháo đường, nồng độ Hepcidin cũng giảm, điều này làm vận chuyển sắt qua nhau thai bị hạn chế.
Một số trường hợp rối loạn chức năng bánh nhau dẫn đến IUGR (giới hạn phát triển bào thai bên trong tử cung), cũng làm hạn chế vận chuyển sắt từ mẹ sang con. Thông thường (nếu mẹ và con không bệnh), lượng sắt mà con nhận được (trong bào thai) sẽ đạt được 50% nhu cầu khi con được sinh ra. Tuy nhiên, khi bánh nhau bị giảm chức năng hoặc sinh non, lượng sắt có sẵn khi con sinh ra sẽ không đủ duy trì sự phát triển bình thường, nhất là đối với trẻ bú mẹ.

Sắt được cơ thể sử dụng như thế nào?

Trong cơ thể, sắt được ưu tiên sử dụng cho hồng cầu, với vai trò vận chuyển Oxy, đây là chức năng quan trọng nhất của sắt. Khi tình trạng thiếu sắt xảy ra ở bào thai hoặc trẻ nhũ nhi (dưới 1 tuổi), gan là cơ quan đầu tiên bị lấy sắt đi, sau đó là cơ xương và tế bào ruột non. Khi thiếu sắt nặng hơn, tim là cơ quan kế tiếp bị lấy sắt, sau đó là não, cuối cùng là hồng cầu. Vì vậy, “thiếu máu do thiếu sắt – IDA” là một tình trạng nặng của “thiếu sắt – ID”, và sắt được ưu tiên dùng ở hồng cầu hơn cả não, do đó, trẻ có thể đã phải chịu những hậu quả trên phát triển thần kinh ngay cả khi thiếu sắt (ID) mà chưa biểu hiện thiếu máu do thiếu sắt (IDA).

Các bài viết khác trong chuyên đề Bổ sung sắt cho trẻ em:

Những thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo, mỗi người là một cá thể khác nhau, có tình trạng cơ thể và bệnh lý đều khác nhau. Y học là thường xuyên thay đổi và cần phải cập nhật thường xuyên. Kiến thức Khánh ghi hôm nay, có khi ngày mai trên thế giới lại có nghiên cứu mới làm cho những gì Khánh viết trở nên lỗi thời. Vì vậy, Khánh mong rằng những gì Khánh viết sẽ giúp các mẹ phần nào chuẩn bị tâm lý, chứ các bạn đừng dùng nó để can thiệp vào việc điều trị của bác sĩ, cũng như đánh giá bất cứ một nhân viên y tế nào. Chỉ có bác sĩ điều trị cho bé là rõ nhất về tình trạng của con, và biết rõ nhất mình đang làm gì và cần làm gì nhất cho bé. Nếu có gì thắc mắc, các bạn hãy hỏi trực tiếp bác sĩ điều trị của bé nhé. Hãy nhớ rằng thông tin trên mạng chỉ dùng để tham khảo thôi.

Ngoài ra, Khánh rất biết ơn nếu các bạn phát hiện những bài viết của Khánh có sai sót và nhắn lại cho Khánh. Khánh sẽ xem lại và sửa chữa cho đúng nhất có thể.

Cảm ơn các bạn đã đọc

Các bạn có thể liên hệ với Khánh tại:

FB cá nhân: Khánh Bùi Similac

Fanpage: Dinh Dưỡng Trẻ Em

Shopee: sanhostoryhcm

Group: Tiệm sữa Khánh Bùi