Sắt P.3 – Khi nào trẻ cần bổ sung sắt?

Bác sĩ nói rằng “con cần bổ sung sắt”, nhưng mẹ bổ sung xong cũng không thấy có gì khác biệt, vậy thật sự con có cần bổ sung sắt hay không?

Để trả lời câu hỏi này, mình nên hỏi lại bản thân trước: “Liệu mình mong chờ điều gì từ việc bổ sung sắt?”

• Nếu con bị thiếu máu à bạn mong chờ con hết thiếu máu. Điều này rất dễ đánh giá bởi bác sĩ, họ có thể làm lại xét nghiệm để xem chỉ số Hemoglobin của bé đã cải thiện sau khi bổ sung sắt hay chưa, đây là lý do bạn cần tái khám sau vài tháng điều trị sắt.
• Nếu con không bị thiếu máu trước đó à bạn mong chờ con cải thiện điều gì đây?

Như Khánh đã nói sơ lược ở trên, thiếu sắt sẽ làm trì trệ nhiều hoạt động trong cơ thể, có những hậu quả của “thiếu sắt” mà mình khó phát hiện được, hoặc nếu phát hiện thì đã muộn, cần thời gian dài để hồi phục cho bé. Các bác sĩ cũng rất quan tâm tới vấn đề này, dẫn tới nhiều nghiên cứu trên việc bổ sung sắt, và tìm ra được nhiều lợi ích khả quan trên trẻ em.

• Việc bổ sung sắt trong năm đầu đời giúp trẻ cải thiện chỉ số phát triển tâm thần vận động (theo thang điểm Bailey) lúc 13 tháng tuổi[i]
• Trẻ được bổ sung sắt từ 6 tới 9 tháng tuổi có chỉ số vận động lúc 9 tháng tuổi cao hơn trẻ chỉ được mẹ bổ sung sắt trong thai kỳ[ii]
• Thiếu sắt trong giai đoạn đầu đời, cho dù có dẫn tới thiếu máu hay không, nó vẫn liên quan tới sự phát triển thần kinh và hành vi về lâu dài.[iii]^,[iv],[v]
• Đối với trẻ em gái có thiếu sắt (nhưng không thiếu máu), việc bổ sung sắt giúp giảm mệt mỏi, giảm hội chứng chân không yên (restless leg syndrome)[vi]^,[vii]
• Ở trẻ vị thành niên, bổ sung sắt giúp cải thiện độ tập trung và trí nhớ[viii]

Như vậy, có thể thấy có nhiều lợi ích mà sắt mang lại, tuy nhiên nó lại không quá rõ ràng để theo dõi, dẫn đến việc nhiều khi mẹ nghi ngờ rằng “liệu bác sĩ kê sắt cho bé dùng có đúng hay không?”. Nhưng các bạn hãy yên tâm nhé, vì những lợi ích trên, nhiều hiệp hội trên thế giới đã đưa ra khuyến cáo bổ sung sắt ở trẻ em sao cho tốt nhất. Các bác sĩ sẽ theo đó hướng dẫn mẹ cách sử dụng sắt sao cho đúng.

Nhu cầu sắt của trẻ em

Hầu hết các trẻ khỏe mạnh, sinh đủ tháng có nguồn dự trữ sắt sau sinh đủ dùng tới khoảng 4-6 tháng tuổi, vì vậy trong giai đoạn này, nhu cầu sắt của bé rất thấp, cho dù lượng sắt trong sữa mẹ khá ít (khoảng 0.35 mg/L), nhưng vẫn đủ đáp ứng nhu cầu của con.

Tuy nhiên, vẫn có một số trẻ sinh ra với lượng sắt dự trữ rất ít, các bé này nên được xác định xem có nằm trong nhóm có nguy cơ thiếu sắt hay không, vì các trẻ sinh ra với lượng sắt dự trữ ít, nếu được bú mẹ hoàn toàn trong 4 tháng đầu sẽ có nguy cơ thiếu sắt trước 6 tháng.[ix]

Nhóm trẻ có nguy cơ thiếu sắt

Bảng sau đây là bảng khuyến cáo bổ sung sắt ở trẻ em 0-3 tuổi, Khánh trích từ khuyến cáo của AAP (American Academy of Pediatrics – Viện hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ). [x]

Khánh tổng hợp thành một hình để các bạn dễ lưu lại dùng cho bé nha:

Bổ sung sắt khi trẻ có “thiếu sắt” hoặc “thiếu máu thiếu sắt”

Khi bác sĩ đã  xác định trẻ có Thiếu sắt hoặc Thiếu máu thiếu sắt, trẻ nên được điều trị bổ sung sắt (trẻ được dùng sắt với liều điều trị, liều này khác với liều bổ sung thông thường). Khi điều trị, tránh dùng các chế phẩm vitamin có bổ sung sắt, nên dùng các loại chỉ chứa sắt.

Có nhiều loại hợp chất sắt bạn có thể dùng cho bé. Nhưng trong các nghiên cứu trước đây, có ít nhất 1 nghiên cứu RCT đã chỉ ra rằng việc sử dụng Sắt (II) Sulfate (Ferrous Sulfate) có hiệu quả hơn phức hợp sắt polysaccharide (iron polysaccharide complex) trong việc cải thiện chỉ số Hb sau khi trẻ bổ sung 12 tuần, tuy nhiên cả 2 loại này đều giúp trẻ cải thiện tốt.[xiii]

Có nhiều khuyến cáo khác nhau ở liều điều trị sắt, dao động từ 3 – 6 mg/kg/ngày, nhưng bổ sung liều thấp 3 mg/kg/ngày cũng đem lại kết quả khả quan trên các trường hợp thiếu máu thiếu sắt nặng,vì vậy chúng ta có thể dùng liều thấp để giảm các tác dụng phụ mà sắt mang lại trên đường tiêu hóa của trẻ.

Vấn đề mùi vị và tác dụng phụ khi bổ sung sắt?

Thông thường có rất nhiều bé thất bại trong việc điều trị sắt, nguyên nhân thường gặp là do bé gặp tác dụng phụ trên đường tiêu hóa, ví dụ như: nôn ói, đau bụng, tiêu chảy, táo bón … Tuy nhiên, các nghiên cứu về vấn đề này đưa ra nhiều kết quả khác nhau, vì vậy, nếu bé gặp tác dụng phụ khi điều trị sắt, mẹ có thể hỏi ý kiến bác sĩ về việc dùng liều thấp cho bé để giảm tác dụng phụ nhé.

—————————————————————————————

[i] Powers JM, Buchanan GR, Adix L, Zhang S, Gao A, McCavit TL. Effect of Low-Dose Ferrous Sulfate vs Iron Polysaccharide Complex on Hemoglobin Concentration in Young Children With Nutritional Iron-Deficiency Anemia: A Randomized Clinical Trial. JAMA. Jun 13 2017;317(22):2297–2304

[ii] Oski FA. Iron deficiency in infancy and childhood. New Engl J Med. 1993;329:190–193

[iii] Zlotkin S, Arthur P, Antwi KY, Yeung G. Randomized, controlled trial of single versus 3-times-daily ferrous sulfate drops for treatment of anemia. Pediatrics. Sep 2001;108(3):613–616

[i] Friel JK, Aziz K, Andrews WL, Harding SV, Courage ML, Adams RJ. A doublemasked, randomized control trial of iron supplementation in early infantcy in healthy term breast-fed infants. J Pediatr. 2003;143:582–586

[ii] Angulo-Barroso RM, Li M, Santos DC, et al. Iron Supplementation in Pregnancy or Infancy and Motor Development: A Randomized Controlled Trial. Pediatrics. Apr 2016;137(4)

[iii] Lozoff B, Beard J, Connor J, Felt BT, Georgieff M, Challert T. Long-lasting neural and behavioral effects of iron deficiency in infancy. Nutr Rev. 2006;64:S34–S43

[iv] Bruner AB, Joffe A, Duggan AK, Casella JF, Brandt J. Randomised study of cognitive effects of iron supplementation in non-anaemic iron-deficient adolescent girls. Lancet. Oct 12 1996;348(9033):992–996

[v] McCann JC, Ames BN. An overview of evidence for a causal relation between iron deficiency during development and deficits in cognitive or behavioral function. Am J Clin Nutr. Apr 2007;85(4):931–945

[vi] Sharma R, Stanek JR, Koch TL, Grooms L, O’Brien SH. Intravenous iron therapy in non-anemic iron-deficient menstruating adolescent females with fatigue. Am J Hematol. Oct 2016;91(10):973–977

[vii] Dosman C, Witmans M, Zwaigenbaum L. Iron’s role in paediatric restless legs syndrome – a review. Paediatr Child Health. Apr 2012;17(4):193–197

[viii] Bruner AB, Joffe A, Duggan AK, Casella JF, Brandt J. Randomised study of cognitive effects of iron supplementation in non-anaemic iron-deficient adolescent girls. Lancet. Oct 12 1996;348(9033):992–996

[ix] Ziegler EE, Nelson SE, Jeter JM. Iron stores of breastfed infants during the first year of life. Nutrients. May 21 2014;6(5):2023–2034

[x] Pediatrics. 2010;126(5):1040-1050

[xi] Griffin IJ, Cooke RJ, Reid MM, McCormick KP, Smith JS. Iron nutritional status in preterm infants fed formulas fortified with iron. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 1999;81(1):F45–F49

[xii] American Academy of Pediatrics, Committee on Nutrition. Nutritional needs of the premature infant. In: Kleinman RE, ed. Pediatric Nutrition Handbook. 6th ed. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics; 2008:79–112 Google Scholar

[xiii]Powers JM, Buchanan GR, Adix L, Zhang S, Gao A, McCavit TL. Effect of Low-Dose Ferrous Sulfate vs Iron Polysaccharide Complex on Hemoglobin Concentration in Young Children With Nutritional Iron-Deficiency Anemia: A Randomized Clinical Trial. JAMA. Jun 13 2017;317(22):2297–2304

Các bài viết khác trong chuyên đề Bổ sung sắt cho trẻ em:

• Sắt P.1: Vì sao cần bổ sung sắt cho trẻ?
• Sắt P.2: Thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em
• Sắt P.3: Khi nào trẻ cần bổ sung sắt?
• Sắt P.4: Cách bổ sung sắt từ thức ăn
• Sắt P.5: Hướng dẫn tính liều bổ sung sắt

Những thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo, mỗi người là một cá thể khác nhau, có tình trạng cơ thể và bệnh lý đều khác nhau. Y học là thường xuyên thay đổi và cần phải cập nhật thường xuyên. Kiến thức Khánh ghi hôm nay, có khi ngày mai trên thế giới lại có nghiên cứu mới làm cho những gì Khánh viết trở nên lỗi thời. Vì vậy, Khánh mong rằng những gì Khánh viết sẽ giúp các mẹ phần nào chuẩn bị tâm lý, chứ các bạn đừng dùng nó để can thiệp vào việc điều trị của bác sĩ, cũng như đánh giá bất cứ một nhân viên y tế nào. Chỉ có bác sĩ điều trị cho bé là rõ nhất về tình trạng của con, và biết rõ nhất mình đang làm gì và cần làm gì nhất cho bé. Nếu có gì thắc mắc, các bạn hãy hỏi trực tiếp bác sĩ điều trị của bé nhé. Hãy nhớ rằng thông tin trên mạng chỉ dùng để tham khảo thôi.

Ngoài ra, Khánh rất biết ơn nếu các bạn phát hiện những bài viết của Khánh có sai sót và nhắn lại cho Khánh. Khánh sẽ xem lại và sửa chữa cho đúng nhất có thể.

Cảm ơn các bạn đã đọc

Các bạn có thể liên hệ với Khánh tại:

FB cá nhân: Khánh Bùi Similac

Fanpage: Dinh Dưỡng Trẻ Em

Shopee: sanhostoryhcm

Group: Tiệm sữa Khánh Bùi